Wandelroute De Twee Heerlijkheden

Beschrijving

Startpunt: NS Station Ravenstein.

Je kunt ook starten vanaf het parkeerterrein aan de Bleek, nabij 5371 AP, Ravenstein. Begin in dat geval te lezen achteraan in deze beschrijving.  

Verlaat het station aan de kant van de weilanden, Stationspad. Bij knooppunt 41 kom je uit in de bocht van een weg; sla hier linksaf, De Rijt.  Neem (bij knooppunt 39) de eerste weg rechts, Kuijperstraat. Met een bocht bereik je de drukke verkeersweg; steek hier voorzichtig over en sla aan de overzijde op de ventweg linksaf, Laagstraat.

Aan je rechterhand de voormalige Pastorie uit 1920; treffend is de witgepleisterde rand langs het bovendeel van het muurwerk. Veel details, b.v. het kruisvormige smeedwerk op de voordeur.

Sla op de kruising rechtsaf, Rondestraat. Houd op de splitsing links aan, Rondestraat. Je komt schuin uit op de Hofstraat; houd links aan en sla direct weer rechtsaf, Rondestraat. Je komt uit op een T-kruising (knooppunt 35); sla linksaf, Hoogstraat. Loop rechtdoor tot de kruising; sla hier (knooppunt 93) rechtsaf, Osstraat.

Als je op de kruising even rechtdoor loopt kom je bij het dorpskerkje, gewijd aan de Aartsengel Michael. Het schip dateert uit de 11e eeuw. Bij een verbouwing in de 16e eeuw werden de ronde Romaanse vensters vervangen door spitse ramen in gothische stijl; bij de restauratie in 1958 werd dit aan de noordzijde van de kerk weer terugveranderd.

Loop de Osstraat helemaal uit tot het dorpje Demen; houd op de splitsing rechts aan, Sint Wilbertstraat. Neem de eerste weg links en houd dan rechts aan, je bereikt de Maasdijk bij knooppunt 10. Volg de dijk met de rivier aan je linkerhand.

Tussen de neo-gothische St. Willibrorduskerk (1857) en de dijk ligt de privé-begraafplaats van de burgemeestersfamilie Van den Bergh, met een aantal monumentale grafmonumenten.

 Even verderop (knooppunt 11) loopt een weg de uiterwaarden in, volg dit pad (Demense Veerstraat) tot het veer naar Batenburg.

De Heren van Batenburg, die al in de 11e eeuw worden vermeld, waren niet onderworpen aan de Hertog van Gelre of Brabant, maar zij vielen rechtstreeks onder de Keizer van het Duitse Rijk. Hun gebied omvatte het stadje zelf, en tevens de dorpen Horssen en Leur. In 1325 trouwde de laatste afstammelinge met Willem van Bronckhorst, en de heerlijkheid bleef tot 1641 in deze familie. Tot die tijd ook sloeg Batenburg zijn eigen munt, die vanwege de wisselende kwaliteit overigens een matige reputatie had.

In 1701 kwam Batenburg in handen van de Duitse Graven van Bentheim-Steinfurt. Dezen wisten gedaan te krijgen dat Batenburg in 1818 een zelfstandige gemeente werd, hoewel het daarvoor (met 600 inwoners) eigenlijk te klein was. De laatste Duitse vorst verloor zijn goederen in Batenburg toen die in 1945 als vijandelijk vermogen werden geconfisqueerd. In 1984 ging Batenburg op in de gemeente Wijchen.

Aan de overzijde volg je de Veerstraat naar het stadje Batenburg.

Het stadje Batenburg kreeg in 1349 (maar mogelijk ook al eerder) stadsrechten. De plaats moet echter veel ouder zijn; sommigen leiden de naam af van de Batavieren. In de late Middeleeuwen en nogmaals tijdens de Tachtigjarige Oorlog werd het geteisterd door een enorme stadsbrand; het heeft daarna nooit meer zijn vroegere omvang bereikt.

Kruis de Molendijk en loop rechtdoor de Grootestraat in. Sla op de kruising rechtsaf, Kruisstraat. Houd op het pleintje met de stadspomp links aan, Kerkstraat. Je komt uit op de Stadswal; sla hier rechtsaf. Blijf de Stadswal volgen tot bij het kasteel.

Onderweg passeer je enkele van de vele Rijksmonumenten die Batenburg rijk is. Aan de Grootestraat zie je tussen huisnrs 21 en 23 het poortje dat toegang gaf tot het zusterklooster dat van 1880-1984 in Batenburg was gevestigd. Daartegenover (nr 30) een herenhuis uit het begin van de 19e eeuw. Op de hoek met de Kruisstraat zie je enkel van de karakteristieke witgepleisterde boerderijen; die op nr 13 dateert uit de late Middeleeuwen. In de Kruisstraat zie je links laat-gothische kerk St. Victor, die in 1443 tot kapittelkerk werd verheven; in de Tachtigjarige Oorlog werd een deel ervan verwoest. Het gebouw bezit o.a. een hardstenen romaans doopvont, eerste helft 13e eeuw; een rijk gesneden preekstoel (1665) met doophek, 17e eeuw. OP het driehoekige pleintje de stadspomp, die nog steeds drinkbaar water levert. Ook langs de Kerkstraat en de Stadswal staan een aantal 17e- en 18e-eeuwse boerderijen.

Het kasteel zou dateren uit de 13e eeuw (al spreekt de overlevering over een oude gevelsteen met het jaartal 527). Rond 1600 werd het herbouwd in de vorm die nu nog herkenbaar is. In 1794 werd het door Franse troepen bezet; door onvoorzichtigheid ontstond brand die het kasteel verwoestte.

Voorbij het kasteel bereik je in de bocht de Molendijk. Volg deze (en even verderop het fietspad langs de dijk) met de rivier aan je rechterhand.

Aan de dijk zie je links de Standerdmolen; in 1556 (volgens het Rijksmonumentenregister) liet de Heer van Batenburg hier een molen bouwen. Deze molen is een voorbeeld van de Heerlijke rechten: de inwoners van Batenburg, Leur en Horssen waren verplicht hier hun graan te laten malen (tegen betaling, uiteraard). Uniek aan de molen is de rieten kap. Voor zover bekend heeft de molen nooit een naam gehad.

Waar het fietspad uitkomt op een weg sla je rechtsaf, door de uiterwaard (Rijswaard).

Je loopt nu langs wat vroeger de oever van de Maas was. In de jaren dertig is deze bocht bij de Maaskanalisatie rechtgetrokken, maar in het kader van het project ‘ruimte voor de rivier’ is de oude Maasarm weer uitgediept en zijn een aantal poelen gegraven. De Liendensewaard is nu een natuurontwikkelingsgebied waarin o.a. ooibos kan ontstaan; het wordt deels begraasd met runderen (houd gepaste afstand, doorkruis kuddes niet en houd uw hond aan de lijn). Het gebied trekt veel watervogels.

Waar de Rijswaard weer uitkomt op de dijk volg je deze in dezelfde richting, Liendensedijk.

Aan je linkerhand passeer je het gemaal Van Citters. In 1926 werd, aan de 19e-eeuwse Niftrikse sluis, dit toendertijd hypermodern gemaal gebouwd (in 1929 officieel geopend door de commissaris van de koningin in Gelderland, jhr. Van Citters). De twee schroefpompen hebben een totaal vermogen van 122 m3/min. 

Blijf de dijk (Maasbandijk) volgen; je kruist de spoorweg.

De spoorbrug over de Maas werd in 1872-1874 gebouwd door de Engelse aannemer (en parlementslid) Alexander Brogden; naar diens dochter werd zij de Edithbrug gedoopt. De brug is enkelspoors, hoewel de pijlers op twee sporen zijn gebouwd. In de Tweede Wereldoorlog is de brug twee keer opgeblazen.

Vervolg de dijk; ongeveer daar waar je het verkeersbrug in zicht krijgt gaat een weg rechtsaf, Veerstraat. Sla hier af; via het veer bereik je weer de linker Maasoever.

Het stadje Ravenstein ontstond rond het kasteel dat hier in 1360 werd gebouwd door Walraven van Valkenburg, met het doel om tol te heffen van het scheepvaartverkeer over de Maas. Vanwege deze tol kwam de Heer van Ravenstein regelmatig in conflict met zijn leenheer, de Hertog van Brabant. In 1397 kwam het Land van Ravenstein (dat zich via Herpen, Schaijk, en Uden uitstrekte tot Boekel) in handen van het hertogdom Kleef. Na het uitsterven van dit geslacht (1609) kwam de heerlijkheid eerst in handen van Brandenburg, en vervolgens (1630) aan het Duitse huis Pfalz-Neuburg. Al deze jaren bleef het Land van Ravenstein een onafhankelijk staatje, tot het in 1794 door de Fransen werd veroverd. Pas in 1800 kwam de voormalige heerlijkheid bij Nederland.

Loop van het veer naar boven tot de Maasdijk, sla rechtsaf, gebruik zoveel mogelijk het voetpad rechts van de weg.

Waar aan de linkerkant de bebouwing begint (knooppunt 76) gaat een pad via een trap links de dijk af. Daal deze trap af; je komt op parkeerterrein de Bleek. Loop rechtdoor langs de kant van het parkeerterrein; je bereikt een water, deel van de vroegere vestinggracht. Volg het voetpad langs het water zo, dat je het water aan je linkerhand hebt. Het pad maakt een bocht naar rechts en komt, langs een huis, uit op de straat (Walstraat). Steek hier rechtdoor over, Mostaardstraat; deze maakt een bocht naar rechts, neem vervolgens meteen het paadje linksaf, Winkelstraat.

Dit paadje komt uit op de hoek van een straat; sla rechtsaf (Nieuwstraat). Neem vóór de kerk de eerste weg links, Servetstraat.

De kerk die je passeert heet de Garnizoenskerk. Vanwege de strategische ligging was er in het stadje, hoewel niet deel uitmakend van de Nederlandse Republiek, tot 1672 een Staats garnizoen gelegerd. Speciaal voor het werd in het katholieke Ravenstein deze protestantse kerk gebouwd.

De Servetstraat komt bij knooppunt 81 uit op de Marktstraat, die is omzoomd door vele monumentale huizen – waard om even rustig rond te kijken! Voor de route echter loop je rechtdoor (St. Luciastraat), langs het driehoekige pleintje met de stadspomp; de kerk houdt je aan je linkerhand.

Waar in de Calvinistische Republiek katholieke kerken verboden waren, floreerden deze juist in het onafhankelijke Ravenstein. In 1735 werd deze aan St. Lucia gewijde kerk gebouwd, bekostigd met de opbrengst van de Ravensteinse loterij. Het wapen van de toenmalige Keurvorst, Karl Philipp III, is nog zichtbaar boven de ingang.

Je loopt onder de poort door, Kasteelseplaats.

Deze poort is het laatste overblijfsel van het Kasteel van Ravenstein. Rechts geeft een plantsoen toegang tot de plek waar eens het kasteel stond (het werd in 1818 gesloopt), nog steeds omgeven door de restanten van de slotgracht.

Aan het eind van de Kasteelseplaats (knooppunt 73) sla je linksaf, van Coothweg. Blijf deze richting volgen; je passeert weer de vestinggracht. Aan het eind kom je met een bocht op een straatje (Het Laantje); sla hier linksaf en onmiddellijk (bij knooppunt 68) rechtsaf, Stationssingel. Volg deze met de bocht naar links, een korte wandeling brengt je bij knooppunt 43 en het station.

Horeca onderweg: Voor het veer, in Demen, een café; voorbij het veer, in Batenburg, een Uitbaeterij. In Ravenstein bij het veer een restaurant met terras; in het centrum meerdere gelegenheden.  

Openingstijden kunnen variëren.