Heuvelroute (Paalgraven)

Beschrijving

Heuvelroute

Totale lengte 14,3 km (incl. bezoek Paalgraven: 15,5 km)

Startpunt: Willibrordusweg nabij 5342 LG (wandelknooppunt 18)

De Engelse missionaris St. Willibrordus (658-739) verbreidde het geloof in de Lage Landen en heeft o.a. een kerk gesticht in Utrecht. Ook Oss en omstreken zouden door hem zijn bezocht. Het volksgeloof verbindt dit bezoek van de heilige met een put die door hem zou zijn geslagen; aan het water werd geneeskrachtige werking toegeschreven. Het putje wordt vermeld vanaf de 14e eeuw (al is het waarschijnlijk veel ouder) en werd vooral in de 17e en 18e eeuw druk door pelgrims bezocht. Oorspronkelijk lag het nèt even verderop, aan de andere kant van de weg. Het in verval geraakte putje werd in de jaren 1925-6 weer opgebouwd op de huidige plaats.

Oude kaarten vermelden ook een ‘Willibrordusboom’, een oude eik die hier tot 1845 zou hebben gestaan. Ook deze zou een heilzame werking hebben gehad: als je aan de boom een lapje van de kleding van een zieke vastbond (en daarbij liefst door niemand werd gezien) zou dat genezend werken. Ter herinnering aan deze traditie is in 2021 een nieuwe ‘lapjesboom’ geplaatst op het veldje achter het putje.

Vanaf de straat gezien ligt links van het putje de parkeerplaats. Loop deze op en sla even verderop, bij de slagboom, rechtsaf het bos in. Loop links om de vijver heen. Houd na het omronden van de vijver links aan (bosweg); deze maakt een bocht en komt uit bij de hoek van een weiland; volg hier het pad langs de rand daarvan. Sla waar het weiland weer eindigt (knooppunt 19) rechtsaf. Sla vervolgens op de kruising van boswegen (knooppunt 41) linksaf; je komt bij knooppunt 42 op de straat uit. Sla hier rechtsaf (Docfalaan) en bij de volgende kruising (knooppunt 44) linksaf, de helling naar de fietsbrug op.

De fietsbrug voert je over de N329, de ‘weg van de toekomst’. De metalen ‘boom’ rechts draagt op zijn ‘bladeren’ zonnepanelen, die voorzien in de energiebehoefte (verlichting e.d.). Links liggen, met moeite zichtbaar, twee van de hoogste punten van de gemeente: twee heuvels die zijn ontstaan op de voormalige vuilstortplaats. Die aan de westzijde (bij de radiomast, ruim 31 m) wordt nu deels gebruikt als motorcross-circuit, deels als oefenhelling voor de skivereniging. Overigens ligt het hoogste punt van de gemeente Oss in het Herperduin (ruim 32 m).

De Rijsvennen, voorbij de fietsbrug rechts van het pad, is sinds ca 2010 weer teruggevormd tot wat het ooit was, een vochtiger strook te midden van drogere bos en heide. Het wordt door runderen begraasd. Op het kruispunt verderop het Mariakapelletje; het werd hier in 1957 geplaatst door de verkennersgroep Berghem ter gelegenheid van hun 12½-jarig bestaan.

Volg het fietspad en even verder de bosweg rechtdoor, voorbij knooppunten 45 en 22 (Rijsvensestraat). Ga even voorbij het wildrooster op de driesprong (knooppunt 47) rechtsaf en volg het zandpad langs het fietspad, óók waar (net voorbij het heideveld - de knooppuntroute afbuigt.

Het Herperduin is een natuurgebied van ca 400 hectare. Tot ver in de 19e eeuw bestond het voornamelijk uit stuifzand; vervolgens werd het beplant, grotendeels met naaldhout voor de mijnen. In het begin van deze (21e) eeuw werd een programma van bosomvorming ingezet, hetgeen leidde tot meer open plekken en meer ruimte voor loofbos. Ook vind je er heide en nog een klein restant zandverstuiving. Vele diersoorten, waaronder ook de das, vinden in hier een aantrekkelijke leefomgeving. Het gebied is door twee ecoducten verbonden met de meer zuidelijk gelegen Maashorst.

Het gebied wordt deels (binnen het raster) begraasd met paarden en runderen, houd enige afstand van de dieren en doorkruis kuddes niet. De hond blijft in ieder geval aan de lijn!

Het fietspad voert weer over een wildrooster en bereikt met een bocht de weg. Sla hier (knooppunt 20) linksaf, Domineeshoef, en kort daarop rechtsaf, Rijsvenseweg. Na het passeren van het viaduct (de boomstammen langs de weg vormen een eerdere faunapassage voor kleine dieren; het
‘echte’ ecoduct uit 2013 ligt rechts naast het viaduct) rechtsaf, Lage Baan. Volg de bocht naar links (Koekampweg) en sla op het kruispunt rechtsaf (knooppunt 17,Munstraat). Sla aan het eind rechtsaf, fietspad langs de Rijksweg.

Iets ter linkerzijde staat hier een kleine plaquette die herinnert aan het neerstorten in juli 1941 van een geallieerde bommenwerper in de bossen aan de overzijde van de Rijksweg. Van de bemanningsleden van de Wellington P9241 kwamen er vier om; zij liggen begraven op het oorlogskerkhof in Uden.

Je loopt onder een viaduct door; bij knooppunt 10 sta je voor een slagboom.

Voor een bezoek aan het Paalgraventerrein moet je bij de slagboom even rechtdoor lopen. Je volgt het oorspronkelijke tracé van de Rijksweg Den Bosch-Grave, herkenbaar aan de twee rijen eikenbomen. Bij de kruising even verderop stond vroeger het Zevenbergse Huis, begonnen als een boerderij op de afgelegen heide en later een drukbeklante pleisterplaats voor de postkoets en later automobilist (infopaneel). Vervolg het pad rechtdoor door het klaphek en over de voetgangersbrug die onder het viaduct is opgehangen. Aan de andere kant ligt het grafheuvelterrein uit de late bronstijd; het snelwegknooppunt dat er zijn naam aan dankt is er zoveel mogelijk omheen gelegd. Ook hier een uitgebreid informatiepaneel. Op het terrein zelf een reconstructie van de grafheuvels en de bijbehorende palenkransen; verder een uitzichttoren en een replica van de galg die hier vroeger stond. De rij eikenbomen aan de zuidkant markeert ook hier het oude tracé van de Rijksweg.

Loop vanaf knooppunt 10 de helling van het gecombineerde viaduct/ ecoduct op en kruis de Rijksweg. Aan de overkant weer beneden aangekomen (Oude Rijksweg) sla je bij knooppunt 24  linksaf het bos in (Slabroekseweg)

Even verderop (net voorbij knooppunt 19) links ligt een mobilisatiecomplex uit de Koude Oorlog. Rond de jaren 90 werd het gesloten en de meeste gebouwen gesloopt; het voormalig wachtgebouw en de werkplaats zijn nu in gebruik bij Natuurmonumenten (niet toegankelijk). Aan het krijgshaftig verleden herinnert het gerestaureerde wachthuisje bij de toegangspoort.

Waar het asfalt eindigt sla je (knooppunt 19) rechtsaf, het fietspad op. Volg dit tot de T-kruising; sla hier (knooppunt 30) rechtsaf, het fietspad maakt vrijwel direct een bocht naar links en kruist een open veld. Blijf het fietspad volgen door het tunneltje (de houtblokken links dienen als faunapassage, ook dit is dus een ecoduct). Na een bocht naar rechts komt het fietspad uiteindelijk uit op een halfverharde weg; sla hier linksaf en steek de asfaltweg even verderop voorzichtig over.

Niet ver vóór knooppunt 32 zie je aan de linkerkant één van de twee grafheuvels uit het Neolithicum en/of Bronstijd die op dit terrein zijn aangetroffen (zie het informatiepaneel). Voorbij knooppunt 32 ligt een grote (3,5 ha) vijver, gegraven voor zandwinning; vanaf 1988 werd hier een arboretum aangelegd, waar vele inheemse soorten bomen en struiken zijn aangeplant. Ze staan zowel in groepen als solitair, in laanverband etc., zodat de ontwikkeling onder diverse omstandigheden zichtbaar wordt.

Sla op de kruising (knooppunt 32) rechtsaf en op de volgende T-kruising eveneens. Volg de vijver met het water aan je linkerhand; je komt uit op een parkeerplaats. Sla hier, bij knooppunt 99, rechtsaf naar de straatweg. Steek deze (de Graafsebaan) voorzichtig over en ga aan de overzijde rechtsaf (fietsstrook langs soms drukke weg). Ga vervolgens bij knooppunt 25 op het kruispunt linksaf, viaduct onder de snelweg; vervolgens (knooppunt 10) weer linksaf, Zwaardweg.

De twee schilderingen op de wanden van het viaduct (door Moris en Bart de Ruijter) verwijzen naar de natuurlijke en archeologische waarden die hier in de buurt te vinden zijn. De voornaamste hiervan is het Vorstengraf, het grootste paalgraf van Nederland (brons- en vroege ijzertijd); het werd in 1933 ontdekt bij de aanleg van een woonwagenkamp. In dit graf werd o.a. een bijzondere grafgift – een met goud versierd, ritueel kromgebogen zwaard – aangetroffen (nu in het Rijksmuseum van Oudheden). In 2014 is het monument gerestaureerd. Zie verder het uitvoerige informatiepaneel.

Het hierboven genoemde woonwagenkamp – naar de historische vondst ‘Vorstengraf’ genoemd -  werd in 1956 heropend als het toendertijd modernste woonwagencentrum van Nederland. Het was mede befaamd door de gigantische berg autowrakken, die hier werden ‘verwerkt’. In 1996 verlieten de laatste gezinnen de locatie. Verderop loop je langs het bedrijventerrein; dit is niet altijd een hoogtepunt in het landschap, maar langs de snelweg staan toch een aantal min of meer geslaagde gebouwen. De zijstraten die je passeert zijn het Hans Joppenpad (genoemd naar de kabouter die volgens de verhalen op de Ossche Heide woonde) en even verderop de Tolstraat; deze herinnert aan tolhuis nr. 12, gelegen aan de overzijde van de snelweg, aan de oude Rijksweg (er stonden tot rond 1880 maar liefst 15 van deze verkeersbelemmerende instellingen langs het traject Breda – Tilburg – ’s-Hertogenbosch – Grave).

De straat buigt om een zendmast heen. Direct daarna een zijweg rechts; neem niet deze zijweg maar die ca 500 m verderop (Doorneindstraat, knooppunt 09). Neem na 100 m de steenslagweg links. Volg de bocht naar rechts en negeer verder zijwegen tot het wegdek weer uit asfalt bestaat en je bij knooppunt 38 weer uitkomt op de weg. Sla hier linksaf (Willibrordusweg). Blijf deze volgen voorbij de onoverzichtelijke bocht (voorzichtig) en knooppunt 39 tot het uitgangspunt.