Fietsroute Effe door Geffe

Beschrijving

Geffen is ontstaan op een plek waar de hogere droge zandgronden overgaan in lager gelegen en dus nattere bodem. De naam Geffen werd in vroegere geschriften gespeld als “Ghiffen” of “Gheneffen”. Gheneffen is waarschijnlijk afgeleid van “gen” + “effa”, dat “aan de waterkant” betekent, hetgeen de ligging van het dorp verklaart.

 Archeologische vondsten hebben bewezen dat het gebied rond Geffen al sinds de late steentijd (2000 v. Chr.) werd bewoond. De oorspronkelijk bewoning was in de buurt van de huidige kerk. Later werd er steeds meer gebouwd aan de toegangswegen, waardoor het dorp meer een lintbebouwing kreeg. Dit is nu nog steeds merkbaar. Pas sinds de jaren ’60 van de vorige eeuw werd deze bebouwing aangevuld met nieuwe woonwijken. Door de kleinschalige uitbreidingen heeft Geffen het vriendelijke dorpse karakter weten te behouden.

In de middeleeuwen was Geffen een heerlijkheid en was de Heer van Geffen er de baas. Hij woonde in een kasteel dat dichtbij buurdorp Nuland gelegen was. In 1814 werd Geffen een zelfstandige gemeente, tot samenvoeging met de gemeente Nuland, onder de nieuwe naam gemeente Maasdonk. (1993 – 2014). Sinds 1 januari 2015 maakt Geffen deel uit van de gemeente Oss. 

Startpunt: Dorpsplein, nabij 5386 CL Geffen (parkeergelegenheid). 

Aan de straatzijde van het plein staat een met mozaïek ingelegde bank, die herinnert aan het bestaan van de gemeente Maasdonk. Voor deze bank langs loopt de levendige Dorpsstraat; sla deze linksaf in (gerekend dus met de rug naar het plein). Neem de eerste weg rechts, Vlijmdstraat. Aan de linkerkant zie je een parkje met daarin een vijver: het restant van een vroeger wiel.

Op oude kaarten is het zomerdijkje te zien dat het lager gelegen gebied tussen Geffen en Nuland (de ‘Polder van den Lagen Kant’) omringde. Een doorbraak in 1876 deed het wiel ontstaan dat je hier ziet liggen: een kolk die, door de ronddraaiende beweging waaraan het zijn naam dankt, wel 10 meter diep kon zijn. Bij het herstel van de dijk kwam het wiel aan de buitenkant te liggen. Inmiddels is het wiel omgevormd tot dorpsvijver.

Neem de eerste weg rechts, Van Coothstraat. Einde weg rechts, Molenstraat. Aan het einde weer rechts, Kerkstraat. De toren van de RK Kerk H. Maria Magdalena dateert uit de 15e eeuw. De rest van de kerk zoals je die nu ziet is voornamelijk het resultaat van de grote verbouwing in 1892. In 2009-2018 is het gebouw - een Rijksmonument - compleet gerestaureerd.

Rechts naast de kerk de voormalige Stoombierbrouwerij “De Kroon’; het kroontje aan de windvaan op de dakkapel herinnert aan deze naam. Hier werd al eeuwenlang bier gebrouwen; de familie Schouten was hier actief van 1796 tot 1935.

De driesprong (met monumentale pomp) is de kern van het beschermde dorpsgezicht van Geffen. Sla hier linksaf, Kloosterstraat.

Aan je linkerhand zie je de neogothische pastorie (1856) met ervoor een H. Hartbeeld, een vroege uiting van het Katholieke emancipatiestreven. Naast de pastorie stond het geboortehuis van margarinefabrikant Simon van den Bergh (1819-1907); mede uit zijn bedrijf ontstond het Unilever-concern. Een kleine gedenksteen herinnert hieraan. Aan de rechterzijde van de Kloosterstraat zie je het complex van ‘het oude klooster’; tot 1981 hielden de Zusters van Liefde van Onze-Lieve-Vrouw zich hier bezig met onderwijs, zieken- en bejaardenzorg, pastorale zorg en maatschappelijk werk. De kapel bezit zeven figuratieve glas-in-loodramen.

Houd links aan en blijf de Kloosterstraat volgen. Even verderop links (no 36) een in 2016 gerestaureerde langgevelboerderij uit ca 1850; dit type, waarbij alle deuren direct aan de straatzijde liggen, is kenmerkend voor de Brabantse en Belgische Kempen.

Op de driesprong voorbij genoemde boerderij sla je linksaf, Broekstraat. Steek het spoor over; aan het eind linksaf, Broekstraat; neem vervolgens de eerste weg links, Spoorpad. Houd rechts aan, het pad loopt met een bocht langs de spoorlijn. Aan het eind sla je rechtsaf en direct linksaf, De Elst.

Tot in de jaren dertig kwamen ’s winters regelmatig overstromingen voor: de Maas liep dan door de grotendeels onbewoonde strook ten noorden van Geffen, ongeveer tot de huidige spoordijk. Op de hoek zie je een boerderij staan; deze was ‘buitendijks’ gelegen en daarom, zoals in de streek gebruikelijk, op een ‘donk’ (terp) gebouwd. Bij een overstroming zochten ook dieren watervrije plekken op. Zo kon men bij hoog water in de stal als het ware over de muizen en ratten lopen…! Met bootjes gingen de bewoners dan naar school, naar de winkel/het café en natuurlijk naar de kerk.

Houd op de splitsing rechts aan. Even verderop langs de Elst zie je rechts een schutkooi staan. Onbeheerd rondlopende dieren werden hierin gehouden totdat de eigenaar – tegen een kleine betaling – het dier weer kwam afhalen. Sla aan het eind van de Elst linksaf, Kepkensdonk. Steek het spoor over. Aan het eind linksaf, Wolfdijk; neem de eerste straat rechts, Molengraaf. Sla aan het eind linksaf, Groenstraat. Sla op de rotonde rechtsaf, Papendijk.

Rechts zie je de molen De Vlijt. Deze standerdmolen is het oudste houten type windmolen in de Lage Landen. De naam is ontleend aan de standerd, een rechtop staande dikke stam ongeveer 60–80 cm. Om wind te vangen kan het ‘gevlucht’ (het gehele molenhuis) draaien op deze verticale balk, de standerd. De molen werd in 1681 in Boxtel gebouwd en in 1862 naar Geffen verplaatst. Na ernstig verval in de jaren ’60-’70 werd de molen gerestaureerd en in 1976 op deze plek herbouwd.

Neem voorbij het benzinestation de eerste weg links, Weverstraat. Sla na de bocht naar links direct rechtsaf; aan het eind van dit fietspad ga je weer links. Op de bult aan je rechterhand ligt het Arboretum. 

De voormalige vuilnisstortplaats is sinds 2014 omgevormd tot een arboretum, een ‘park’ waarin vooral winterharde houtige gewassen worden gehouden. Het bijzondere van het arboretum in Geffen is dat alle bomen door particulieren werden aangeplant. Elke boom vertelt een bijzonder verhaal en is voorzien van een informatiebordje. Het arboretum is vrij toegankelijk.

Rijd na het passeren van het arboretum rechtdoor tot de verkeersweg en sla hier rechtsaf (fietspad), Heesterseweg. Neem in de bocht de zijweg naar rechts, De Doelen. Aan het eind kom je op een samenkomst van wegen, sla hier rechtsaf, Kraaijeven. Net voor de bocht slaat een halfverhard pad linksaf, sla dit in. Het pad loop met een bocht rond het Joodse kerkhof. 

Deze oude Joodse begraafplaats stamt uit 1693 en is de oudste van Noord-Brabant. Die was bestemd voor de gehele regio. In 1908 vond hier de laatste begrafenis plaats. De oudste nog aanwezige zerk dateert uit 1790.

Het halfverharde pad buigt naar links; rijd op dit punt rechtdoor, het fietspad op. Volg dit fietspad tot het eind en sla daar linksaf, Oude Baan. Op de T-splitsing sla je rechtsaf, fietspad langs de Heesterseweg. Neem vervolgens de eerste straat links, Bergstraat. Na enige tijd voegt zich van rechts een fietspad met rood asfalt bij de straat, dat zich parallel aan de Bergstraat voortzet – neem dit fietspad, en blijf dit volgen ook waar de Bergstraat naar links buigt; De Kouwe Noord. Volg dit pad met de bocht naar links en vervolgens weer naar rechts; sla voor het bord ‘doodlopende weg’ weer linksaf.

Aan je rechterhand achter het electriciteitshuisje ziet je nog een wiel. In tegenstelling tot de andere wiel is deze waterplas nog in oude staat gebleven.

Je komt uit op de Bredeweg, sla hier rechtsaf. Daarna eerste weg links, Leiweg. Je verlaat de bebouwde kom van Geffen weer; rechts zie je alvast de stellingkorenmolen Zeldenrust, waar je later nog dichterbij komt. Even verderop gaat een halfverhard pad rechtsaf; dit leidt, een stukje van de route af, naar Bijenmuseum Ecopoll. Bijenmuseum Ecopoll biedt een overzicht van de ins and outs van de bijenteelt en beschikt ook over een collectie oude imkersgereedschappen. Een bijzonder onderdeel vormen de Perzische Vliegtegels die dateren van omstreeks 1600. Beperkt geopend.

Vervolg de Leiweg tot je weer uitkomt op de verkeersweg; sla hier rechtsaf, fietspad langs Heesterseweg. Volg deze in de bocht naar rechts; vervolgens buigen weg en fietspad naar links; sla hier de klinkerstraat naar rechts in, Veldstraat. Neem de tweede straat rechts, Elzendreef; houd op de splitsing links aan. De elzendreef maakt (bij een speeltuintje) een bocht naar links; hier loopt rechts het laantje naar de molen Zeldenrust.

Maar weinig Brabantse dorpen zijn in het bezit van meer dan één molen. Geffen telt, naast De Vlijt, nog een molen: De Zeldenrust. De eerste vermelding van deze windkorenmolen dateert uit 1505, hiermee is deze molen de oudste nog bestaande standerd windkorenmolen van Nederland. Omstreeks 1952 raakte de molen buiten bedrijf en na 20 jaar was er sprake van ernstig verval. In 1981 werd deze molen gerestaureerd en op deze plek herbouwd.

Blijf de Elzendreef verder volgen tot het einde; sla hier linksaf, Veldstraat. Even verderop aan je rechterhand het Mariakapelletje. Dit Mariakapelletje werd gebouwd met materialen afkomstig uit gesloopte gebouwen.  In 1953, het Mariajaar, werd het kapelletje door pastoor Van de Pas ingezegend. Destijds stond het op het punt waar men de dorpskern verliet.

Neem de tweede zijstraat rechts, Heegterstraat. Sla op de T-splitsing aan het eind weer rechtsaf, Runrotstraat, en aan het einde hiervan nogmaals rechtsaf, Dorpsstraat, om terug te komen bij het uitgangspunt.