Fietsroute: Graafschap Megen
Deze fietstocht voert je door het vroegere graafschap Megen (eerste bekende graaf : Allard van Megen, vermeld in 1145). Behalve het stadje zelf omvatte het de dorpen Haren, Macharen en Teeffelen. In de Middeleeuwen verwierf het zelfstandigheid tussen Brabant en Gelre in. En het bijzondere is: het bleef ook daarna zelfstandig. In de Tachtigjarige oorlog veroverden de legers van de Verenigde Republiek Noord-Brabant, maar Megen slaagde erin om na de Vrede van Munster zijn onafhankelijkheid te bewaren - al moest uiteindelijk (in 1679) de arbitrage van de Duitse keizer Leopold I eraan te pas komen.
Godsdienstvrijheid
Dat had een bijzonder effect: in Megen golden de strenge calvinistische regels van de Republiek niet, en daarom genoten katholieken er godsdienstvrijheid. Zodoende vonden meerdere kloosters er gedurende anderhalve eeuw een toevluchtsoord.
Bezetting
In 1794 werd Meg…
Deze fietstocht voert je door het vroegere graafschap Megen (eerste bekende graaf : Allard van Megen, vermeld in 1145). Behalve het stadje zelf omvatte het de dorpen Haren, Macharen en Teeffelen. In de Middeleeuwen verwierf het zelfstandigheid tussen Brabant en Gelre in. En het bijzondere is: het bleef ook daarna zelfstandig. In de Tachtigjarige oorlog veroverden de legers van de Verenigde Republiek Noord-Brabant, maar Megen slaagde erin om na de Vrede van Munster zijn onafhankelijkheid te bewaren - al moest uiteindelijk (in 1679) de arbitrage van de Duitse keizer Leopold I eraan te pas komen.
Godsdienstvrijheid
Dat had een bijzonder effect: in Megen golden de strenge calvinistische regels van de Republiek niet, en daarom genoten katholieken er godsdienstvrijheid. Zodoende vonden meerdere kloosters er gedurende anderhalve eeuw een toevluchtsoord.
Bezetting
In 1794 werd Megen uiteindelijk door de Franse legers bezet; in 1800 werd het door de Fransen verkocht aan de Bataafse republiek, en uiteindelijk kwam het zo aan het gloednieuwe Koninkrijk Holland. In 1810 werd het land ingedeeld in gemeentes; Megen bleef apart, terwijl Haren en Macharen samen een tweede gemeente vormden; Teeffelen werd samengevoegd met Oijen. De twee eerstgenoemde werden in 1820 verenigd tot Megen, Haren en Macharen. Deze gemeente heeft bestaan tot 1994, toen zij werd samengevoegd met Oss.
Route/Horeca
In Megen meerdere gelegenheden. Even voorbij Haren een bar-bistro; vlak na kasteel Oijen aan dijk een bierbrouwerij. Openingstijden kunnen variëren.
Download (PDF): Knooppuntenkaart van de fietsroute: Graafschap Megen
Dit ga je zien
Startpunt
Maasdijk 54
5366 AB Megen
Navigeer naar startpunt
Beschrijving
Startpunt: parkeerplaats aan de Maasdijk voetbalvereniging Ulysses (knooppunt 35)
∙ De plaats Megen (Meginum) wordt voor het eerst vermeld in 721. De oude kern, herkenbaar aan de kinderhoofdjes in het wegdek, is tegenwoordig beschermd stadsgezicht, en er zijn maar liefst 49 rijksmonumenten. Langs de route staan rechts, aan het plein, het voormalige gemeentehuis (1941-1994) en het standbeeld van Karel van Brimeu (1524-1572, graaf van Megen vanaf 1547), en links de 14e-eeuwse Gevangentoren, laatste overblijfsel van de Middeleeuwse omwalling. Iets van de route af het Clarissenklooster St. Joseph (in 1721 gesticht op de plaats waar tot 1581 het grafelijk kasteel stond – niet toegankelijk), en het Franciscaner klooster ‘Antonius van Padua’ (gesticht in 1645; de tuinen zijn te bezoeken, zie https://www.minderbroedersfranciscanen.net/2021/10/15/hof-van-lof/), met de bijbehorende kapel van broeder Everardus, die ook nu nog wordt aangeroepen bij allerhande kwalen en problemen. Verder de voormalige Latijnse School, nu gemeenschapshuis Acropolis, en de stellingmolen Desiré uit 1865. Een bezoek aan het stadje is zeker de moeite waard!
Rijd vanaf het parkeerterrein het stadje in de richting van knooppunt 43 (Verlengde Torenstraat). Je verlaat Megen en komt op de Maasdijk; steek de drukke verkeersweg over en blijf de dijk volgen (Harensedijk) tot knooppunt 43. Sla hier rechtsaf (Lietingstraat), volg de bocht en steek bij de rotonde over (Peperstraat).
Ga op de splitsing rechts en direct weer links (Groenstraat). Met een wijde bocht kom je uit op het Kerkplein.
∙Evenals Macharen en Teeffelen ligt de oude kern van Haren op een lichte verhoging in het landschap. Dit was voldoende om bij de vaak voorkomende overstromingen (meestal) droge voeten te houden. Vlak voor het Kerkplein, aan de linkerkant, ligt het voormalig klooster Bethlehem van de Zusters Franciscanessen Penitenten. De kapel dateert uit 1520. Het complex dient nu als conferentieoord etc. Aan het Kerkplein zelf de neogothische St. Lambertuskerk uit 1867-8; daarnaast de monumentale pastorie met ertegenover een H. Hartbeeld (1929). ∙
Sla op de weg linksaf (Grotestraat) en na de bocht bij het plantsoentje weer linksaf, Berghemseweg. Je kruist een watertje.
∙De Hertogswetering, die loopt van Grave tot Gewande, verzorgt de waterafvoer van het Maasland en vormt tevens een belangrijke ecologische verbindingszone. Hij is aangelegd vanaf ca. 1310, onder hertog Jan III van Brabant, toen men begon om in het gebied aanwezige oude Maaslopen te verbinden dmv. gegraven gedeeltes, de eigenlijke weteringen. Uiteindelijk vormde de Hertogswetering grotendeels de zuidgrens van het graafschapje Megen (dat een oppervlakte had van een kleine 19 km2), en tot 1994 de grens tussen de gemeentes Megen en Oss.
Even verderop op het kruispunt (knooppunt 44) rechtsaf, Tussenrijtstraat. Aan het einde links (Broekstraat) en vervolgens eerste weg rechts (Geerstraat). Steek bij de verkeerslichten over en ga aan de andere kant rechtsaf (fietspad langs Megensebaan). Neem de eerste weg links (Nieuwe Waterweg); neem waar de weg eindigt het fietspad dat rechts de groenstrook in loopt.
∙In het natuurgebiedje rechts zijn bevers actief, De dieren zelf zul je waarschijnlijk niet te zien krijgen, maar hun knaagsporen zijn vaak overduidelijk. Bij de bocht in het fietspad bereik je de Hertogswetering weer; deze wordt hier met een sifon onder het Burgemeester Delenkanaal doorgeleid.
Volg de weg langs het kanaal (Huisdaalsestraat) en door de polder tot de verkeersweg. Steek hier over en ga aan de andere kant linksaf, Dorpenweg. Voorbij knooppunt 14 steek je de brug over; ga vervolgens op de rotonde linksaf, je verlaat tijdelijk de knooppuntenroute. Volg het fietspad langs de Ossestraat; je passeert een brug.
∙De vijver rechts van de weg is de vroegere schaatsbaan van Oss. In het bosje verderop, niet zichtbaar vanaf de weg, lag tot in de jaren zestig het openluchtzwembad van Oss. Daarachter (en straks vanaf de fiets zichtbaar) het Ossermeer, een van de eerder genoemde oude Maasarmen die nu deel uitmaken van de Hertogswetering. Het heeft een weelderige begroeiing en een rijke vogelstand. De dijk erlangs, de Meerdijk, diende om bij een beperkte overstroming het water zijdelings (in de richting van de rivier) af te leiden zodat het gebied stroomafwaarts droog bleef.
Ga voorbij het bosperceel rechtsaf langs de slagboom, Meerdijk. Hier ben je weer terug op de knooppuntroute. Aan het eind van de dijk weer een slagboom, sla vervolgens rechtsaf. Oijenseweg. Sla op de kruising (knooppunt 72) linksaf, Weteringstraat. Neem de tweede weg rechts, Rotsestraat. Aan het eind links, Singel, houd vervolgens op de splitsing links aan (Singel) en rijd bij het kapelletje rechtdoor, Pastoor van Weerdtstraat.
∙Ook Teeffelen ligt op een kleine verhoging in het landschap, een rivierduin. Vanouds was hier een schooltje; in 1721 kreeg dit een nieuw gebouwtje, dat zelfs katholieke leerlingen uit de Meierij van Den Bosch aantrok (ook zij profiteerden van de godsdienstvrijheid in Megen). Het Mariakapelletje aan de driesprong werd rond 1950 gebouwd. Even verderop rechts de pastorie uit 1890 (aan de garage te zie moet de pastoor een heel smalle auto hebben bezeten) en daarnaast de St. Benedictuskerk. Deze dateert in de huidige vorm uit 1657; er is een doopvont uit 1621. Lange tijd diende het ook als kerk voor de katholieken uit het even noordelijk gelegen Oijen.
Blijf deze straat volgen; je steekt de verkeersweg over en bereikt de dijk bij knooppunt 07.
∙Het water uit de Hertogswetering kon (en kan) deels zijdelings wegstromen en kwam dan via de Teeffelse wetering hier, bij de Teeffelse sluis, waar het in de Maas werd (en wordt) geloosd. Even naast de sluis wordt de voortdurende strijd tegen het water verbeeld door het kunstwerk van Jan de Vries (2003). De uiterwaarden hier, de Hemelrijkse Waard (235 ha., Natuurmonumenten), zijn sinds 2015 omgezet in een natuurontwikkelingsgebied waar de rivier vrij spel heeft. Het dienst zowel als overloopgebied als als woongebied van veel soorten planten en dieren. Het gebied is vrij toegankelijk voor wandelaars – er lopen trouwens ook runderen.
Sla op de dijk rechtsaf (Lithoijense Dijk) en ga bij de eerste zijweg (knooppunt 08) weer rechtsaf, Lutterweg. Volg deze tot het eind; steek de verkeersweg over, meteen daarna een bocht naar rechts. Neem de tweede straat links (Hamstrastraat); bij knooppunt 09 kom je weer op de dijk. Sla hier rechtsaf (Oijense Bovendijk).
∙Voorbij de Teeffelse Sluis kom je in het gebied van de voormalige heerlijkheid Oijen. In 1361 werd deze het eigendom van Maria van Brabant (1325-1399; dochter van Jan III); zij liet het kasteel van Oijen (iets voorbij knooppunt 13) bouwen. Van dat kasteel resteert nog slechts een bijgebouw; zie verder het informatiepaneel ter plekke. Na het kinderloos overlijden van Maria kwamen kasteel en heerlijkheid aan de familie van haar echtgenoot, Reinoud III van Gelre, en het zou tot 1814 bij Gelderland blijven horen. In de 17e en 18e eeuw heersten hier dan ook de regels van de Verenigde Republiek, en katholieke Oijenaren moesten dus in Teeffelen ter kerke gaan.
Blijf de dijk volgen. Je rijdt met een bocht Macharen in (Kerkstraat) en bereikt weer de rotonde bij de brug. Sla linksaf, steek de brug over en neem vervolgens (bij knooppunt 14) de eerste weg links, Sluisweg. Neem de eerste weg rechts en volg de Megensedijk tot een samenkomst van vier wegen.
∙Aan de viersprong de Kapel Maria van de zeven weeën uit 1733. Bovenaan de dijk, aan de rivierzijde, zie je links van de weg een zwembadvormige laagte; hier lag vanaf ongeveer 1860 de haven van Megen. Toen ook hier de Maasarm werd afgesneden (1937) verloor deze uiteraard zijn functie.
Rijd op deze viersprong linksaf, weer de dijk op, en ga boven direct rechtsaf, fietspad over de dijk. Bij knooppunt 34 kom je weer op de weg; vervolg de dijk in dezelfde richting (Maasdijk) om weer terug te komen op het uitgangspunt.
Zomers alternatief. Wanneer het pontje over de Gouden Ham vaart (zomers en weekeindes in mei en september; zie https://www.uiterwaarde.nl/pontjes/gouden-ham/) is de volgende uitbreiding mogelijk: rijd vanaf knooppunt 34 de dijk af in de richting van de rivier (Maasbommelse Veerweg). Aan de overzijde (nog vóór knooppunt 28) sla je direct rechtsaf voor de afvaart van bovengenoemd pontje. Steek over en volg het fietspad (Het Lange Land).
∙Deze smalle landtong maakte oorspronkelijk deel uit van de uiterwaard ten noorden van Megen, de Megensche Ham. Het gebied binnen deze rivierlus lag buiten de winterdijk, maar was wel omsloten door een zomerkade. Het werd gebruikt als weide- en hooiland. Bij de maaskanalisaties van de jaren dertig werd het van Megen afgesneden; het bleef echter administratief bij de gemeente (en dus bij Noord-Brabant) horen tot in 1958 al dit soort gebieden werden heringedeeld – de Megensche Ham kwam toen bij Gelderland. Tussen 1960 en 1980 werd hier op grote schaal zand gewonnen; de daardoor ontstane plas werd vervolgens een bekend centrum voor waterrecreatie, de Gouden Ham.
Aan het eind van het fietspad rechtsaf (Hamsestraat) en direct daarna (knooppunt 66) weer rechtsaf, fietspad langs de Noord-Zuid. Steek voor de laatste keer over; neem aan de overkant het fietspad rechts langs de weg en ga aan het eind hiervan rechtsaf (Maasdijk) en zo terug naar het uitgangspunt.