Fietsroute Maasroute Cuijk-Oss

Beschrijving

De plaats Cuijk bestond al in de Romeinse tijd en heette toen Ceuclum; in de vierde eeuw werd hier, bij het Romeinse fort dat er toen stond, een brug over de Maas gebouwd in de heerweg van Nijmegen naar Tongeren (bij Maastricht). In de Middeleeuwen het plaatsje deel uit van het Land van Cuijk, dat na de Tachtigjarige Oorlog bij de Republiek kwam. Bezienswaardig is o.a. de St. Martinuskerk uit 1913, met dubbele toren; de derde, vierkante, toren aan de rivierzijde dateert uit 1480 en is een overblijfsel van de eerdere kerk op die plaats. 

Het station ligt zelf niet aan de fietsroute. Voor het witte stationsgebouw loopt een straat schuin links weg, Stationsstraat. Op het ronde Louis Jansenplein bereik je de fietsroute. Blijf rechtdoor rijden, Korte Molenstraat, en sla aan het eind rechtsaf, Grotestraat. Je passeert de kerk en slaat bij het H. Hartbeeld (knooppunt 69) linksaf, Maasstraat. Je passeert het viaduct en slaat linksaf, de Waaistraat. Voorbij het veer op Middelaar (knooppunt 04) neem je het fietspad langs de Maas en volgt dit tot waar je met een bocht naar links de dijk verlaat; sla onderaan linksaf, Everdineweerd. Houd vervolgens op de splitsing rechts aan, Mariagaarde. Je rijdt onder de spoorweg door; even verderop komt de straat uit in de bocht van een asfaltweg. Neem vlak voor dit punt de parallelweg linksaf. Waar deze weer uitkomt op de weg volg je het fietspad langs de Lange Linden in dezelfde richting.

Even verderop maakt de autoweg een bocht naar links; meteen na de bocht (knooppunt 72) steek je over en volgt het fietspad aan de andere kant, Oostermeerweg, in de richting van knooppunt 06; vervolgens neemt het viaductje onder de snelweg door. Het fietspad komt uit op de weg (Kerkstraat); houd op de splitsing voorbij de kerk rechts aan en neem de volgende weg rechtsaf, Hardweg.

Sla aan het eind linksaf, asfaltweg langs de dijk, Lommerstraat. Na ca. 650 m gaat een fietspad linksaf; volg dit pad langs de rand van het water. Na ongeveer een kilometer buigt de weg van de plas vandaan. Volg ook hier de weg. Houd op de splitsing links aan en op de volgende splitsing ook; je hebt opnieuw een plas aan je linkerhand. Neem dan (bij knooppunt 66) de eerste weg rechts, Marsstraat, en volg het fietspad over de dijk met de rivier aan je rechterhand.

De Maas was (en is) een regenrivier met een sterk variërende hoeveelheid water. De vele bochten waren ook niet bevorderlijk voor een goede waterafvoer, en omdat de Maas in feite een zijrivier was van de Waal (waarmee ze bij Gorinchem samenvloeide; tot de 18e eeuw was er ook bij Rossum een open verbinding) was ook daar een snelle doorstroom lastig. Als gevolg daarvan dreigde in de winter altijd het gevaar van dijkdoorbraken. Het werd in dit soort situaties beter geacht het rivierwater opzettelijk over de lage gronden van Noordoost Brabant te laten lopen (hieraan werd de voorkeur gegeven boven overstromingen in Gelderland en Holland). Daartoe was hier, tussen Gassel en Linden, expres een stuk dijk lager gehouden: de Beerse Overlaat, naar het nabij gelegen dorp Beers.

Bij hoge rivierstand liep het water dan langs Linden (iets hoger gelegen op een rivierduin) en rond de dorpen Gassel en Escharen (die met een eigen dijk een eilandje vormden); vervolgens langs Grave (waar de waterbarrière een rol speelde bij het versterken van de vesting), tussen Ravenstein en Herpen door, om dan vanaf Oss de grootste breedte (tot ruim vier kilometer) te bereiken. Bij ’s-Hertogenbosch vloeide het water weer in de Maas.  De overlast die dit systeem veroorzaakte in dit gebied dat als ‘Beerse Maas’ bekend stond was enorm. Het graven van de Bergse Maas tussen Heusen en Geertruidenberg (1888 - 1904) bracht al verbetering, maar pas de Maaswerken van de jaren twintig en dertig (bochtafsnijdingen en de aanleg van stuwen) brachten veiligheid èn bevaarbaarheid op het gewenste niveau. In 1942 kon de Beerse Overlaat worden gesloten.

Waar de weg schuin links van de dijk afloopt verlaat je de dijk, Driesenweg. Vlak voor de tweebaansweg ga je rechtsaf en direct links. Steek voorzichtig over en ga aan de overkant rechtsaf, fietspad langs de N321. Blijf het fietspad volgen tot de bocht naar links; Direct voorbij de bocht steek je over naar rechts (voorzichtig) en rijdt het stadje Grave binnen (Brugstraat).

Grave maakte vroeger deel uit van het Land van Cuijk; rond 1140 bouwde Herman van Cuijk hier een kasteel. In 1233 kreeg Grave stadsrechten. Het strategisch gelegen stadje wisselde tijdens de Tachtigjarige Oorlog enige malen van bezetter; na afloop (1648) kwam het bij de Republiek der Verenigde Nederlanden. Na het Franse beleg van 1672 werden de vestingwerken belangrijk uitgebreid. In 1794 werd Grave weer door de Fransen bezet; in 1814 werd het bevrijd. De vesting werd in 1876 opgeheven, maar de wallen en grachten zijn nog duidelijk terug te vinden in het stratenpatroon. Naast de vele monumentale huizen zijn de Hampoort uit 1681, de 15-eeuwse protestantse kerk uit en de St. Elisabethskerk (eveneens uit de 15e eeuw; de toren werd in 1874 door blikseminslag verwoest) bezienswaardig. In 1533 werd Anna van Buren, de eerste echtgenote van Willem van Oranje, in Grave geboren.  

Neem de tweede straat rechts, Rogstraat. Je komt uit op de markt, knooppunt 04. Sla bij de monumentale pomp rechtsaf, Korte Rogstraat. Aan het eind linksaf, Oliestraat. Aangekomen bij de rivier sla je linksaf, Maaskade. 

De twee kanonnen die je ziet staan, L’Intriguant en Le Partisan, zijn overgebleven uit de Franse tijd. Zij werden afgeschoten als waarschuwing wanneer de Beerse Overlaat (die je eerder passeerde) in werking trad en er dus binnendijks overstroming optrad.

Even verderop, bij het gereconstrueerde poortje, komen twee wegen uit op de kade. Je slaat hier linksaf (schuin vooruit), Ruyterstraat. Op de splitsing rechts houden, tussen twee huizen door, Havenstraat, Aan het eind linksaf en voorbij het haventje rechts, Koninginnedijk. Aan het eind rechtsaf; volg het fietspad onder de brug door, voltooi de hele draai (voorbij knooppunt 03) en steek de brug over.

De brug over de Maas is gebouwd in de jaren 1927-9, tegelijk met de sluis en de stuw. De constructie is bijzonder: de schuiven van de stuw hangen rechtstreeks aan de brug. In 1944, tijdens Operatie Market Garden, werd de brug met verrassend weinig moeite veroverd door een kordate actie van de Amerikaanse Luitenant J.S. Thompson (1917-1988 -  na de oorlog maakte hij nog naam als honkballer). Ter nagedachtenis werd de brug in 2004 naar hem vernoemd.

Meteen voorbij de brug neem je het fietspad linksaf; beneden op de dijk aangekomen (knooppunt 82) rijd je rechtdoor; direct daarna op de splitsing links aanhouden, Maasbandijk. Blijf de dijk volgen met de rivier aan je linkerhand.  Bij knooppunt 81 komt het fietspad uit op een weg. Volg deze weg; bij een samenkomst van wegen steek je over en volgt weer het fietspad over de dijk. Dit fietspad komt uit op een weg (Ravensteinse weg, knooppunt 80). Houd hier links aan en volg de Maasbandijk, voorbij knooppunt 86, tot bij de verkeersbrug.

Om de Maas over te steken kunt je hier kiezen voor de brug of, in de zomer, voor het toeristisch veer.

Voor de brug rijd je daaronderdoor, slaat direct (bij knooppunt 87) rechtsaf en volgt het stijgend fietspad. Aan de overzijde van de Maas sla je aan het eind rechtsaf, Langakker, en aan het eind weer rechtsaf, langs de Veersingel (deels fietspad). Je komt bij knooppunt 02 op de dijk en houdt dezelfde richting aan, Maasdijk. Voor het veer rijd je na de verkeersbrug nog even rechtdoor; neem vervolgens het eerste pad links. Aan de overzijde rijd je naar de dijk en gaat daar rechtsaf, Maasdijk.

In 1360 bouwde Walraven van Valkenburg een kasteel aan de Maas om tol te kunnen heffen; rondom dit kasteel ontstond het stadje Ravenstein. In 1399 kwam het plaatsje in het bezit van de hertogen van Kleef; aan het eind van de Tachtigjarige Oorlog werd het Land van Ravenstein, na de nodige verwikkelingen, tenslotte toegewezen aan de Duitse vorsten van het huis Pfalz-Neuburg. Het gebiedje maakte geen deel uit van de Republiek, zodat de katholieke godsdienst er bleef toegestaan. Hieraan herinnert o.a. de St. Luciakerk uit 1735. Daarnaast was er ook een protestantse kerk voor het Staatse garnizoen, dat tot 1672 in Ravenstein gelegerd was. Van Walravens kasteel, dat in 1818 werd gesloopt, resteert nog slechts de Kasteelse Poort.

Voorbij de fabriek zie je rechts een reconstructie van een rondeel, een halfrond verdedigingswerk uit de 15e eeuw. Sla hier linksaf, van Coothweg (knooppunt 18). Rijd rechtdoor, het bruggetje over. Het pad loopt met enige kronkels over een (bijna) eilandje, een voormalig ravelijn dat ooit deel uitmaakte van de verdedigingswerken. Je passeert een monumentale poort; sla linksaf, je komt weer op de straat. Sla hier rechtsaf, Stationsstraat. Volg de bocht langs het spoor; je komt uit bij station Ravenstein.

Steek tussen de fietsenstallingen het spoor over en volg het fietspaadje (Stationspad). Sla aan het eind linksaf, De Rijt.

Vanaf hier tot Berghem rijd je weer door het gebied van de Beerse Maas. In dit gebied waren een aantal dwarsdijken (om te proberen de overstromingen tot een bepaald deel te beperken) en ook kades om het water zijdelings te begrenzen. Het fietspad vanaf het station en ook de Rijt verlopen over zulke oude kades. Het tracé van de Beerse Maas zelf maakt nog steeds een lege indruk; afgezien van de overlast van het wonen in overstromingsgebied werd deze strook land zoveel mogelijk vrij gehouden van obstakels, gebouwen en zelfs bomen, om de vrije doorstroming te bevorderen. Delen van het terrein tussen weg en spoorlijn worden weidevogelvriendelijk beheerd, waarvoor het waterpeil is verhoogd (‘plas-dras’).

Je komt (bij knooppunt 42) schuin uit op een grotere weg. Blijf dezelfde richting volgen, Bredeweg. Na een tijdje nadert je de bewoonde wereld weer; sla op het kruispunt (knooppunt 16) rechtsaf, Korstestraat. Aan het eind rechtsaf; Waterstraat; eerste straat links, Runselstraat, en voorbij de bocht rechts, Hemelrijkstraat. Neem vervolgens de eerste weg links (bij knooppunt 15, Harenseweg). Sla aan het eind rechtsaf, fietspad langs de drukke Burgemeester van Erpstraat.

In de bocht naar links (knooppunt 76) sla je rechtsaf, Spaanderstraat. Aan het eind van de bebouwing ga je linksaf, het rode fietspad op.

Tussen Berghem en Oss is in 2024 een begin gemaakt met de aanleg van het Bos van Oss, dat dient voor CO2-opslag en voor vergroening in het algemeen – het moet nog verder groeien. In de aanplanting is een zichtlijn uitgespaard naar de kerk van Berghem. Hierin staat een kunstwerk dat de omtrek van de voormalige gemeente Berghem (per 1994 bij Oss gevoegd) weergeeft.

Het fietspad brengt je met een bocht en door een fietstunneltje onder de N329 op het fietspad aan de linkerkant van de Singel 1940-1945. Rijd door tot het verkeerslicht.

Vanaf dit punt kun je kiezen voor een kortere route naar Station Oss: sla bij de verkeerslichten linksaf en volg fietspad/ventweg aan de linkerzijde van de Kapelsingel. Rijd rechtdoor tot vlak voor de overweg; sla hier rechtsaf, Spoorlaan, en blijf deze volgen tot het station.

Voor de normale route steek je bij de verkeerslichten naar rechts over, slaat aan de overkant direct linksaf en steekt weer over: je rijdt verder langs de Singel 1940-1945, maar nu aan de rechterkant, over fietspad en ventweg. Je passeert verkeerslichten en een rotonde; voorbij de rotonde maakt de weg (Hertogensingel) een flauwe bocht naar links (knooppunt 74). Sla bij de daaropvolgende verkeerslichten linksaf, Begijnenstraat, in de richting van knooppunt 77.

Hoewel de naam van de straat anders doet denken, heeft Oss geen begijntjes (lekevrouwen die leefden als nonnen) gekend. Vermoedelijk dankt de straat haar naam aan de Zusters van Liefde uit Tilburg, die rechts (nu gebouwen voor ouderenzorg) hun klooster hadden. Hier tegenover de lichtgrijze gevel van het St. Nicolaasinstituut. Het was van 1883 tot 1982 het hoofdgebouw van de Osse vestiging van de Fraters van Tilburg. Tenslotte links de Osse Grote Kerk, rijksmonument, een neogotische schepping van H. van Tulder (1819-1903), gebouwd tussen 1857-1859. Het interieur telt beeldhouwwerk en gebrandschilderde ramen, die de moeite waard zijn. Veel kunstwerken zijn geschonken door leden van de familie Jurgens (de margarinemagnaten). Sinds 1982 is de kerk van binnen en van buiten uitgebreid gerestaureerd. Rondleiding en beklimming van de toren zijn op afspraak mogelijk; in ieder geval kun je vanuit het kapelletje binnen rechts na de ingang alvast een blik op het interieur werpen.

Sla voorbij de kerk rechtsaf, onder de huizen door. Blijf het rode fietspad volgen tot waar je een tweebaansweg kruist, bij het gemeentehuis van Oss. Hier verlaat je de knooppuntenroute: sla linksaf, Raadhuislaan. Rijd bij de rotonde rechtdoor, Oostwal.

Op de rotonde een replica van het Vorstenzwaard: een ornamenteel zwaard uit ca. 700 v Chr. (vroege IJzertijd), dat werd gevonden in een grafheuvel (de grootste van Nederland) ten Zuidoosten van Oss. Waarschijnlijk werd het zwaard omgekruld opdat de overledene er de levenden geen kwaad meer mee kon doen. Het origineel is te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Neem voorbij de rotonde in de bocht de straat naar rechts, Bram van den Berghstraat. Aan het eind hiervan vind je Station Oss CS. 

Einde route