Antoon Coolen Wandelroute
Deze knooppuntenroute, gebaseerd op een eerdere wandelroute samengesteld door de Heemkundekring “Maasdorpen in de Gemeente Lith”, voert langs een aantal plekken die een rol spelen in de bekende roman ‘Dorp aan de rivier’, in 1934 geschreven door Antoon Coolen (Wijlre 17 April 1897 – Eindhoven 9 November 1961). Bekend is ook de verfilming door Fons Rademakers (1958).
In de beschrijving hieronder zijn de cursief gedrukte teksten citaten uit het boek. De vetgedrukte cijfers verwijzen naar de kaart
Dit ga je zien
Startpunt
Antoon Coolenplein
5397 EX Lith
Navigeer naar startpunt
Protestantse kerk gemeente Lith en Oijen
Lithse Dijk 55397 EA Lith
Protestantse kerk gemeente Lith en Oijen
Protestantse kerk gemeente Lith en Oijen
Lithse Dijk 5
5397 EA Lith
Beschrijving
Startpunt: Antoon Coolenplein (parkeergelegenheid). 5397 EX, Lith.
Vanaf het H. Hartbeeld voor de kerk (knooppunt 46) zie je het Marktplein (1) liggen. Hier o.a. een fraaie dorpspomp
. . . Binnendijks ligt, als in een arm, het dorp ingesloten, de kom, het marktpleintje met de linden . . .
Terug naar knooppunt 46 en de St.-Lambertuskerk (2)
. . . Maar zijn jongens die werden katholiek opgevoed. En voor de nonnekes in het klooster had hij zijne groote voorliefde . . .
Langs de kerk loop je de Pastoor van Hapertstraat in. Voorbij de kerk, nog vóór de zijstraat links, rechtsaf een smal pad in. Dit brengt je bij knooppunt 47; hier rechtsaf, Lithse Dijk. Net voor de zijstraat rechts zie je het huis op Lithse Dijk 24; van 1893-1929 was dit het woonhuis van dokter Jacob Wiegersma, op wie de hoofdpersoon uit de roman (de Friese dokter Tjerk van Taeke) gebaseerd is (3).
. . . Ze helpen elkaar de poort over, stijgen als apen langs een regenpijp, grijpen muurijzers en klauteren het raam weer in. Hier in het open raam, blijven zij zitten . . .
Tegenover dit huis ligt een pleintje; hierop staat achteraan (aan de rivierzijde dus) het beeld van de legendarische snoek, die verderop in de wandeling nog ter sprake zal komen (zie punt 14). Bij knooppunt 50 rechtdoor (verlengde van de Lithse Dijk) en met een bocht naar links, Huismanspark. Deze gaat over in een smal paadje. Aan je linkerhand zie je een klein Ned.-Hervormd kerkje uit 1951; het vervangt een gothisch kerkje dat op 14 januari 1945 door een V-1 totaal werd verwoest (4).
. . . Willem zwijgt en rijdt den dijk op, de smalle straat door, die langs een oud kerkje draait . . .
Loop verder langs de drukke weg; steek de veerweg over en ga vrijwel rechtuit het fietspad op (knooppunt 51). Rechts zie je aan de overkant van de weg een statig huis liggen, met balkon en gestyleerde zuilen. Dit is de voormalige Notariswoning uit 1845 (5), in de film gebruikt als doktershuis.
. . . Dokter van Taeke zocht den omgang niet met den notaris . . .
Volg het fietspad tot de sluis (6).
. . . Ge hadt hier ook Cis den Dove, die woonde in een klein arkje op de Maas, dat had hij een beetje buiten het dorp achter het veer liggen . . .
Volg vanaf de sluis (knooppunt 31) het fietspad naar de dijk. Steek over (voorzichtig); je komt op de Sluisweg. Rechts zie je een monumentje dat herinnert aan het kleine kerkje dat hier tot 1843 stond. Aan het einde van de weg (knooppunt 35) rechtsaf, Molenstraat.
Neem de tweede straat (knooppunt 34) rechts, Molenstraat; je loopt dus vóór de molen langs. Dit is de beltkorenmolen Zeldenrust (7) uit 1825.
. . . Die molen, een forsche stevige bovenkruier, hij staat op de grondslagen van een toren . . .
Steek aan het einde van de Molenstraat wederom de voorrangsweg over; op het pad langs de rivier (knooppunt 30) linksaf. Je komt bij de Veerweg (knooppunt 51); sla hier rechtsaf en volg de weg tot de bocht naar het veer. Neem hier het beklinkerd fietspad linksaf tot de dijk; sla (knooppunt 48) rechtsaf, Lithse Dijk. Volg de dijk. In de imposante villa net vóór de zijweg naar links hield ooit de stoomvaartonderneming “Janssen Booten” kantoor (8). Deze firma onderhield
diensten op o.a. Rotterdam, Amsterdam en Venlo. Halverweg de vorige eeuw werd het hoofdkantor naar Venlo verplaatst; inmiddels was het accent geheel verschoven naar het wegtransport.
. . . Een andere jongen was stoker op een bootje van de stoomvaartonderneming op Rotterdam . . .
Even verder aan de linkerkant, op de hoek van het zijstraatje linksaf, huis nr 50; dit is het geboortehuis van Hendrik Wiegersma, zoon van dokter Jacob, net als hij arts maar ook illustrator; hij vervaardigde de illustraties voor het boek (9).
. . . Dokter van Taeke had zijn wonderlijk hoog ouderwetsch huis aan den hoogen Maasdijk, de dijkweg lag er open langs, het huis had vrij uitzicht over de Maas, over de uiterwaarden en grienden, over het veer, over de landen en weiden achter de rivier tot over de naburige dorpen toe . . .
Volg de dijk tot u links een bedrijventerrein passeert. Ergens onder aan de dijk moet daar Mammeke hebben gewoond (10).
. . . Hij gaat nog eens naar Mammeke kijken, die heeft haar huisje laag aan den dijk. Ze heeft een grooten geruiten doek over het hoofd hangen. De rivier had voor haar iets kwaads meegebracht . . .
Waar de dijk een bocht naar links maakt (knooppunt 43) rechtdoor, het pad over het grasveld op. Met een bocht kom je uit op een asfaltweg; hier (knooppunt 44) rechtsaf. De weg maakt een bocht naar links, aan de rechterkant een plas. Deze maak deel uit van de Lithse Ham (11); een door zandwinning ontstane recreatieplas in de Maasuiterwaard die tot de jaren 50 deels bij de Gelderse gemeente Heerewaarden hoorde.
. . . Er was eenen enkelen rijken eigen boer, Janus de Mert op de Bergen, de weduwnaar, dat was er zoo eene, dien maakten ze niks. Janus de Mert stroopte de hazen van den dokter weg en wou niet hebben, dat de dokter op zijnen grond kwam jagen. Dat hinderde den dokter gruwelijk . . .
Voorbij genoemde plas een weg naar rechts (knooppunt 45); hierachter ligt de jachthaven. Waar deze begint ga je linksaf, je loopt tussen recreatiewoningen door. Einde weg rechts, de weg maakt een bocht naar links. Volg deze weg in de richting van de dijk, de weg buigt naar rechts en loopt met de dijk parallel. Je loopt tussen twee recreatiewoningen door, de weg maakt een bocht naar links waardoor je uitkomt op de dijk (knoopunten 40 en, direct daarop, 90). Op de dijk linksaf, Lithse Dijk. Aan je rechterhand zie je een plas; dit is het Soldatenwiel (12), ontstaan bij een dijkdoorbraak in 1795.
. . . In den nacht als den dijk brak dan verschoof er iets in de lucht, de huizen trilden van een aardbeeving, het donderde in den hemel, het water steeg dreunend over de wegen tot één wijde zee die niet was te overzien . .
Blijf de dijk volgen. Deze maakt een vrijwel haakse bocht naar rechts; vervolgens een flauwe bocht naar links, en weer een naar rechts. Neem de tweede straat rechts: dus niet de Citadelstraat maar de Zomerstraat, bij knooppunt 26. Neem na ongeveer 50 m het pad linksaf, Brouwerspad. Aan dit pad lag tot 1951 stoombierbrouwerij ‘het Hert’ (13). Op de gevel is de naam (‘Hofleverancier van HM de Koningin’) nog vaag leesbaar.
. . . Hij liet zijn eigen toch lijmen, en ging op een ander, voor zijn potje bier . . .
Sla vóór het eerste huis aan de linkerkant linksaf en blijf het Brouwerspad volgen tot je terugkomt op de dijk. Hier (knooppunt 27) weer rechtsaf, Lithse Dijk. Neem de tweede straat rechts, Ringkade. De huizen links zijn gebouwd op de plaats van het voormalige Kapelwiel (14), gedempt in de jaren 30.
. . . Zij spraken over hun Wiel. Die Wiel lag even voorbij het huis van den dokter, binnendijks, evenwijdig met de Maas. Zij was lieflijk om te zien. Daar zat visch in de Wiel, neen, daar zat één visch in, die voor andere visschen geen plaats liet, er zat een achthonderdjarige snoek in! Die sliep op den bodem, het water wiegde van zijn ademhaling . . .
De weg maakt een flauwe bocht naar rechts; aan het eind rechtsaf en direct linksaf, tussen twee huizen door, Engwijkpad. Op T-splitsing (knooppunt 29) linksaf, en vervolgens eerste pad rechts; maak de haakse bocht naar links en blijf het pad volgen. Steek de Hertog Janstraat over (knooppunt 54). Het Engwijkpad maakt weer een haakse bocht naar links; vlak hiervoor aan de rechterkant twee monumentale boerderijen (15).
. . . Binnen den dijk langs de wegen, daar woonden de boeren, dat waren meest kleine pachtboeren, die een acht of tien bunder bewerkten, die hooiland en grasland pachtten en land in den polder bebouwden. De machtige groote heeren van den grond, die zaten hier of daar, die zaten in ’s-Hertogenbosch, die inden de pachtsommen, waarvoor hier de boeren te werken hadden in dit kleine dorp . .
Na genoemde haakse bocht gaat het Engwijkpad over in de Pastoriestraat; blijf deze volgen tot het uitgangspunt bij de kerk.