Monumenten Wandeling Ravenstein

Beschrijving

Fragment uit Het Koningrijk der Nederlanden, J.L. Terwen, Gouda, 1858: 
"  … de plattelandsstad RAVESTEIN, 6 uren N.O. van Den Bosch, mede aan de Maas. Ravestein was voorheen eene heerlijkheid, meestal het Land van Ravestein, maar vroeger de heerlijkheid Herpen genoemd. Zij kwam eerst aan de heeren van Cuijk en ging naderhand in verschillende andere huizen over. Even als Megen werd zij in 1794 door de Franschen bezet en in 1800 aan de Bataafsche Republiek verkocht. Het stadje en kasteel van Ravestein werd in het midden der 14e eeuw door Walraven van Valkenburg gesticht, en was vroeger tamelijk versterkt; de vestingwerken zijn echter in 1672 door de Franschen geslecht. Het stadje is klein, zindelijk en digt bebouwd en bestaat uit 2 straten, door 3 kleine straatjes verbonden, en eene kleine markt; het bevat 920 inw., waaronder 870 R. kath., wier hoofdbestaan ambachts-nijverheid en kleinhandel is; velen zijn renteniers; er is 1 linnenweverij, 1 bierbrouwerij, 4 leerlooijerijen, 1 ros- en 1 korenmolen. Voorts heeft de plaats 5 uitgangen, waaronder 2 poorten onder de huizen door; eene R.K. Koepelkerk, bezienswaardig om den fraaijen stijl, waarin zij in de 18e eeuw door de jezuiten gebouwd is, met 2 torens; eene Herv. Kerk, in 1641 gebouwd, met een in 1838 gesticht koepeltorentje en orgel; eene Latijnsche School of het Gymnasium Aloysianum, vroeger zeer bloeijend maar thans veel afgenomen (nog met 24 leerl.), en eene Teekenschool. Even boven de plaats is eene gierpont op Niftrik. Het voormalige Kasteel-van-Ravestein, het aanzienlijkste gebouw der stad en een groot vierhoekig gebouw, werd in 1818 afgebroken."

De Latijnse school en de leerlooierijen zijn inmiddels verdwenen; de poorten en de korenmolen staan echter nog fier overeind. En er is nog veel meer bewaard gebleven dat de moeite waard is. Van de ongeveer 250 rijksmonumenten die de gemeente Oss telt is ruim een derde (!) te vinden in het oude vestingstadje, dat Terwen hierboven consequent ‘Ravestein’ noemt. 

Deze wandeling neemt je mee langs deze monumenten. De lengte bedraagt iets meer dan 2 kilometer, dus er is ruim tijd om onderweg stil te staan om te bewonderen en verwonderen. 

Startpunt:  Het pleintje (met monumentale pomp) aan de Marktstraat, 5371 AJ Ravenstein. Als je per auto of trein komt kun je de wandeling ook beginnen vanaf het parkeerterrein aan de Bleek, 5371 AP Ravenstein, of vanaf NS station Ravenstein; beide zijn hieronder in de beschrijving aangegeven.

Tegenover de kerk staat aan het pleintje de voormalige Latijnse school, gesticht in 1752, opgeheven in 1878. Vervolgens was het gebouw in gebruik als stadhuis (tot 1905); nu het toeristisch informatiecentrum. Tegenover dit gebouw St. Luciakerk uit 1735, in ingetogen barokstijl. 

In de 17e en 18e eeuw maakte Ravenstein geen deel uit van de Republiek der Verenigde Nederlanden; vanaf 1631 behoorden ze aan het Katholieke huis Pfalz-Neuburg. Zodoende genoten Rooms-Katholieken er godsdienstvrijheid en konden kerk en Latijnse school (die voornamelijk gericht was op priesteropleiding) hier floreren. Wel lag er (tot 1672) een Staatsgarnizoen; speciaal voor hen werd een protestantse kerk gebouwd (de Garnizoenskerk die je verderop tegenkomt).

Loop langs de kerk, Marktstraat. De huizen aan weerszijden en die, waar je op het eind van de straat tegenaan loopt, zijn vrijwel alle rijksmonument. Voor de genoemde gevelwand links en direct rechtsaf, Landpoortstraat. In het tweede huis rechts (direct voorbij het zijstraatje) woonde indertijd burgemeester en bierbrouwer A.A.C.T. van Claarenbeek. Neem de volgende zijstraat rechts, Molensingel.

Als je eerst de Landpoortstraat nog 20 meter doorloopt zie je rechts het winkel-woonhuis in Art Nouveaustijl van G.J.L. (Louis) van Stekelenburg, molenaar en eigenaar van de stoommeelfabriek, en direct daarna vier door hem gebouwde arbeidershuisjes. In de bocht van de Molensingel links (op het voormalig bastion Utrecht) de RK begraafplaats met monumentale poort; op deze begraafplaats verscheidene bezienswaardige grafmonumenten. Rechts achter het kerkhof staat nog een tuinhuisje, mogelijk ooit in gebruik als theehuisje.  Aan de rechterkant van de Molensingel de stenen stellingmolen De Nijverheid uit 1857; in het aangrenzend gebouw de “Wilskracht Stadsbrouwerij Ravenstein”. Verderop aan de Molensingel het voormalig klooster Bethlehem.

Aan het eind van de straat linksaf, Philips van Kleefpad. Onmiddellijk rechts van je ligt in de tuin het Philips van Kleefbolwerck; dit vestingwerk uit 1509 werd bij tuinwerkzaamheden door de bewoner aangetroffen en aanvankelijk in eigen beheer blootgelegd. Zie ook het informatiepaneel.

Vervolg het pad over het bruggetje. Het eilandje dat je passeert is een voormalige ravelijn in de vestinggracht. De vestingstad Ravenstein lag aan een nevenarm van de eigenlijke Maas. Zij had een vijfhoekige vorm, met aan de landzijde drie hele en aan de rivierzijde twee halve bastions (vijfhoekige uitspringende delen, van waaruit de eigenlijke vestingwal zijdelings verdedigd kon worden). Daarnaast waren er vier ravelijnen (waarvan een aan de zijde van de rivier). Een ravelijn is een eilandje in de vestinggracht ter dekking van de wal tussen twee bastions. Tenslotte waren er aan weerszijden nog twee zogeheten hoornwerken, die de toegang via de Maasdijk extra beschermden. Tot in de 20e eeuw was de buitenoever van de (toen al deels gedempte) vestinggracht ook de gemeentegrens van Ravenstein.

Als je het tweede bruggetje bent overgestoken kom je op een T-splitsing, Het Laantje. Voor het vervolg van de rondwandeling sla je het Laantje rechtsaf in. 

Om bij NS station Ravenstein te komen sla je op dit punt juist linksaf; vervolgens  direct op de T-splitsing rechtsaf, Stationssingel; volg deze tot station Ravenstein.

Komend vanaf station Ravenstein: vanuit het station linksaf; volg de Stationssingel langs het spoor. De weg maakt een bocht; voorbij de tennisvelden de eerste weg links, Het Laantje.

Je volgt Het Laantje door de parkachtige aanleg, met de vestinggracht aan je rechterhand. Met een bocht naar rechts en een flauwe helling kom je uit op de Maasdijk. Volg de dijk in dezelfde richting; links het gereconstrueerde Kasteel Bolwerk; in de verte zie je de monumentale Edith-brug, de spoorbrug die door de Engelse bouwer vernoemd werd naar zijn dochter. Aan de andere zijde, onder de bomen, een theekoepel.

Rechts heb je uitzicht op de plek waar het kasteel van Ravenstein heeft gestaan; de slotgracht is goed herkenbaar. Neem de eerste straat rechts, Lombardstraat. Aan het eind linksaf en direct weer linksaf, onder het poortgebouw door terug naar de dijk. Deze Maaspoort maakte deel uit van de oude omwalling. Op de dijk aangekomen rechtsaf.

Aan je linkerhand het Oranje Bolwerk, eveneens gereconstrueerd. Neem hiertegenover de weg rechtsaf, Walstraat. In het pand links was de brouwerij ‘De Gerstaar’ gevestigd. Neem direct daarop het pad links naar het Parkeerterrein aan de Bleek. Steek het parkeerterrein rechtsaf over in de richting van het water. Houd het water aan je linkerhand, en neem het pad over het grasveld. Dit grasveld maakte vroeger deel uit van de vestinggracht; mogelijk is deze (na 1672)  deels gedempt door de stadswal in de gracht te schuiven. Het pad maakt een bocht naar rechts; rechtdoor langs de over zie je het leerlooijershuisje.

Het pad komt uit op de Walstraat; steek rechtdoor over, Mostaardstraat. Deze maakt een bocht naar rechts; sla direct linksaf, Winkelstraat. Neem de eerste straat rechts, Nieuwstraat. Het pand op de hoek was vroeger een brouwerij. Aan je linkerzijde de reeds genoemde Garnizoenskerk uit 1641. Verderop aan de linkerzijde een tweede stadspomp, identiek aan het exemplaar in de Markstraat. Aan het einde van de straat linksaf, Kolonel Wilsstraat.

Als je hier eerst nog even rechtsaf gaat zie je na enkele meters aan de zijde van de rivier het oude postkantoor, gebouwd als onderwijzerswoning.

De Kolonel Wilsstraat, voorheen de Maasstraat, is genoemd naar Ignace Wils, geboren te Ravenstein op 11 januari 1849; in 1864 nam hij als zouaaf dienst in het leger van de Paus en bracht het daar tot kolonel. Vervolgens vocht hij in het Franse leger (zijn moeder was Française) tijdens de Frans-Duitse oorlog (1870/1) en daarna nog voor de Carlisten in Spanje; hij sneuvelde in juli 1873 bij de strijd om Igualada in Catalonië. In deze straat meerdere monumentale huizen, zoals dat links net voorbij de zijstraat: oorspronkelijk één pand, later in tweeën gesplitst.

Aan het eind van de straat linksaf, Marktstraat. Ook hier links en rechts vele monumentale panden. Vlak voor je terugkomt bij het uitgangspunt bij het pleintje, sla je rechtsaf, Lombardstraat. Op de splitsing links aanhouden, Reinoutshof. Aan het eind hiervan kun je rechts de plaats bezoeken waar tot 1818 het kasteel van Ravenstein stond. Linksaf slaand kom je door een parkje met hagen op de Kasteelseplaats, sla hier linksaf.

Het poortgebouw waar je onderdoor loopt is het enige nog overgebleven deel van het kasteelcomplex. Ook de St. Luciastraat, voorbij de poort, kent bijna louter monumenten: links twee woonhuizen, rechts een gemetselde poort, een kapel (iets terugliggend van de straat) en de pastorie. Net voor je terugkomt op het uitgangspunt zie je, daar waar de pastorie grenst aan de kerk, rechts nog een schakelkast: ook dit bescheiden object, een uiting van de technische ontwikkeling in de jaren 30, heeft de status van rijksmonument.

Er is in Ravenstein nog veel meer te zien, en uiteraard valt er ook veel meer te vertellen. Wil je uitgebreider kennismaken met het stadje en haar vele bijzondere verhalen, kijk dan op Toerisme Ravenstein voor de mogelijkheden van een stadswandeling onder leiding van een gids.